Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
“Tarım Odaklı Yerel Kalkınmayı Destekleyen Kooperatif Yapısı”
Yerel Sosyal Ekonomi Hareketi
“Tarım Odaklı Yerel Kalkınmayı Destekleyen Kooperatif Yapısı”
Gastronomi sektöründe ilk kez bir şef yönetiminde oluşturulan Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, yarattığı ekosistem ile kooperatif yapısının profesyonel toplum gönüllülüğü anlayışı ile yönetilmesi gerektiğini savunmuş, geleneksel kooperatif algısını “kadınların bir şekilde yaptıkları üretimi amatör bir ruhla satışa sunması” noktasından “stratejik planlama gerektiren bir yönetim modeli” noktasına taşımıştır.
Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, yetiştirdikleri ürünleri satamayan çiftçilerin ve sosyo-ekonomik açıdan dezavantajlı yerel topluluk mensupları ile Suriyeli mültecilerin işsizlik sorununa çözüm bulma ihtiyacından ortaya çıkmış, Türkiye’nin ilk sosyal kooperatifi olma özelliği göstererek ideal bir kooperatif modeli sunmuştur. Diğer kooperatiflerden farklı olarak Topraktan Tabağa Kooperatifi ortakları, kooperatiften herhangi bir kâr payı almadan ve bunu da yazılı bir sözleşme ile teminat altına alarak tamamen gönüllü bir şekilde süreçlerini yürütmektedir. Elde edilen kazancın yeniden yatırıma dönüştürülmesi ile yeni istihdam alanlarının yaratıldığı bu modelde kooperatif, Türkiye’nin yerel sosyal ekonomi hareketinin ilk temsilcisidir.
Topraktan Tabağa Markası
Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, ilk olarak 2018 yılında Birleşmiş Milletler Gıda Tarım Örgütü’nün desteği ile başlayan Halep Sabunu Üretimi Projesinde üretilen 20.000 kalıp sabunu pandemi döneminde sosyal medya üzerinden satmaya başlamış ve Şemim Sabunları markasını oluşturmuştur. Şemim Sabunları, yerel bir ekonomi yaratmak adına yeni yolların açılmasını sağlamış ve pazarda kendine yer bulamayan küçük tarım üreticisinin yerel ürünlerini hak ettikleri fiyatlar üzerinden satın alarak ve katma değere dönüştürerek Topraktan Tabağa markası altında ürün skalasını geliştirmiştir.
Şemim Sabunlarına olan ilgi ve sabunların üretilmesi için gerekli hammadde ve işgücü emeği karşılandıktan sonra El Ele Elden Ele Mağazası’nın açılması, kooperatifi yalnızca Mardin içerisinde değil; çevre illerdeki tarım üreticilerinin de ürünlerine yer bulabildikleri bir marka haline getirmiştir.
Kadın Ağırlıklı İstihdam
2017 yılında Birleşmiş Milletler Gıda Tarım Örgütü tarafından desteklenen Yaşayan Toprak Yerel Tohum Projesi ile çoğunluğu kadın olmak üzere 360 kişiye istihdam alanı açılmıştır. 2018 yılında toplamda 74 kadın Halep sabunları üretimi eğitimi almış, pandemi döneminde işlerinden ayrılmak zorunda kalan sabun üreticisi bu kadınlara yeni bir istihdam alanı açmak amacıyla kooperatif, sosyal medya kanalları üzerinden Şemim Sabunları markasını yaratmış, e-ticaret sistemini kurmuş ve kadınların ürettikleri sabunları satmalarına olanak sağlamıştır. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı tarafından desteklenen “Mutfakta Umut Var” projesinde aşçı çırağı olarak yetişen kadın yararlanıcılar, Stüdyo Mutfak’taki istihdamları ile kendi ayakları üzerinde durmaktadırlar.
Küçük Üreticinin Desteklenmesi
Topraktan Tabağa Tarımsal Kalkınma Kooperatifi, birincil amacı olan yerel bir ekosistem yaratmak adına, pazarda yer bulamayan ve birkaç dönümlük arazisinde yetiştirdiği ürünleri hak ettikleri fiyatlar üzerinden satamayan yerel tarım üreticisinin ürünlerini satın alarak paketlemekte, etiketlemekte ve tüketiciye sunmaktadır. Böylece kooperatif ilk olarak doğrudan Mardin ve çevre illerdeki küçük tarım üreticisine öncelik vermekte, mevcut durumda 170 çiftçi ile çalışarak yerel ürünleri katma değere dönüştürmektedir.
Kuraklıkla Mücadele
Türkiye’yi etkileyen iklim değişikliği ve kuraklığa karşı kooperatifin çalışmalarında referans aldığı nokta, geleneksel tarım yöntemlerine geri dönüştür. Bu doğrultuda kooperatif, Yaşayan Toprak Yerel Tohum Projesi kapsamında Mardin ve çevresindeki küçük üreticilere ve ata tohumlarına ulaşmış, su, enerji ve gübre istemeyen geleneksel yöntemlerle tohumları çoğaltmış, geleneksel tarım yöntemlerinin kullanımı noktasında küçük çiftçiyi bilinçlendirmeye çalışmıştır. Kooperatif, kuralık için yeni önlemlerin hayata geçirilmesi ve topraktaki verimliliğin arttırılması noktasında bölgesindeki öncü bir modeldir.
Mültecilerin Ekonomik ve Sosyal Entegrasyonu
Kırılgan grupların ekonomik entegrasyonunu sağlamaya yönelik çalışmalar yapan kooperatif, sosyal girişimlere ticari faaliyetlerinde öncelik tanımaktadır. Bununla birlikte kooperatif, yerel topluluklar ve Suriyeli mültecilerden oluşan toplamda 48 kişiyi istihdam etmekte, bu toplulukların çeşitli alanlarda mesleki eğitimler yoluyla sosyal ve ekonomik entegrasyonunu sağlamaya yönelik projeler gerçekleştirmektedir.
Gıda Okuryazarlığı
Satışa sunulan ürünlere müşterilerden gelen dönüşler, tüketicinin endüstriyel ürüne çok fazla maruz kaldığını ve lezzet hafızasını yitirdiğini göstermiştir. Endüstriyel gıdaların ağırlığından dolayı tüketiciler gerçek tatlara ve geleneksel yapım tekniklerine yabancılaşmıştır. Bu durum göz önünde bulundurularak tüketicilerin lezzet hafızalarını yenilemeleri ve gıda okuryazarlıklarını geliştirmeyi amaçlayan bir inovasyon merkezi olarak Stüdyo Mutfak kurulmuştur. Mutfakta bir yandan tüketicinin gıda okuryazarlığının geliştirilmesi amaçlanırken bir yandan da Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı tarafından desteklenen Mutfakta Umut Var Projesi kapsamında aşçı çırağı eğitimi almış kadın yararlanıcıların burada istihdam edilmeleri sağlanmıştır.
Afetle Mücadelede Sürdürülebilir Çözümler
Topraktan Tabağa, afetlerle mücadelede sürdürülebilir çözümler yaratmak için çalışan sosyal kooperatiflerin Türkiye’deki ilk örneklerinden biridir. 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen ve 10 ilimizi derinden etkileyen depremin ardından Şef Ebru Baybara Demir tarafından İskenderun’da kurulan “Gönül Mutfağı”, depremin yarattığı ekonomik, sosyal ve kültürel yıkımla mücadelenin bir parçası olmuştur.Topraktan Tabağa kooperatifi de bu proje kapsamında İskenderun’daki sistemin kurulması, ürün ve lojistik desteğinin sağlanması, sponsorlar, kurum ve kuruluşlar ile iletişimin sürdürülmesinde yer alarak imece kültürünün önemli bir parçasını oluşturmaktadır.
Şimdiye dek toplamda 4 bin gönüllü ile Hatay genelinde 17 milyon kap sıcak yemek ulaştıran Gönül Mutfağı’ndaki her bir çalışmaya destek olan Topraktan Tabağa kooperatifi , ilk günden beri gıda stokunun sürdürülebilir olması için kendi web sayfası üzerindeki “deprem yardımı” bölümünden gelen ürünleri, bölgedeki tedarikçileri de destekleyecek şekilde mutfağa ulaştırmaktadır. Depremde yakınlarını, evlerini ve işlerini kaybeden bölge insanını “Gönül Mutfağı”nda istihdam ederek hem ekonomik hem de sosyal olarak desteklemektedir.
Yerel Ürün, Yerel Mutfak ve Yerel Kaynağı
2022 yılı içerisinde açılması planlanan Zamarott 1890, Türkiye’nin ilk “sixth sense” (altıncı his) restoranı olarak kooperatifin yarattığı ekosistem içerisinde yerel ürünü yerel mutfak ve yerel insan kaynağı ile bir araya getirecek; gastronomi, turizm ve tarımsal üretimi buluşturacaktır. Tüketiciyi Doğu Akdeniz Mutfağı’nın zeytinyağlı yemekleri ile buluştururken bir yandan da binlerce yıllık geçmişi olan Halep Sabunları üretim tekniğini Mardin Derik’ten gelen zeytin kokuları eşliğinde misafirlerine tanıtacaktır. Dünyanın en değerli yemeklik zeytinyağının çıkarıldığı Mardin Derik zeytinleri, yerel topluluklar ve Suriyeli mültecilerden oluşan istihdam yapısı altında Zamarott 1890’ın mutfağında yemeğe, sabun üretim atölyesinde de bir kültüre dönüşecektir.
Bugün Mardin’de bir kalıp Halep sabunu ile başlayan proje, kendi kendini devam ettiren, gittikçe daha fazla insana dokunan, 5 işletmesi ile 48 ailenin geçimini sağladığı sorunsuz işleyen bir kooperatif mekanizmasına dönüşmüştür. Sahip olduğu tüketici kitlesi, e-ticaret satışları, genişleyen ürün skalası ve beyaz yakalı çalışanları da içerisinde bulunduran organizasyon şeması, Topraktan Tabağa’nın hem bir marka değeri haline geldiğini hem de bölgede ticari başarısını kanıtlayan bir kooperatif olduğunu göstermektedir. E-ticaret sistemi, paketleme ünitesi, mağaza ve terzihanesi, bilgi işlem merkezi ve kargo sistemi ile 170 çiftçinin ürününün satışını yapan kooperatif, 90’dan fazla gıda ürünü, 10’a yakın sabun çeşidi ve yeni yatırımlar ile büyümeye devam etmektedir.
